Categoriae (The Categories)
Τῶν λεγομένων τὰ μὲν κατὰ συμπλοκὴν λέγεται, τὰ δ᾿ ἄνευ συμπλοκῆς. Τὰ μὲν οὖν κατὰ συμπλοκὴν οἷον ἄνθρωπος τρέχει, ἄνθρωπος νικᾷ· τὰ δ᾿ ἄνευ συμπλοκῆς οἷον ἄνθρωπος, βοῦς, τρέχει, νικᾷ.
Τῶν ὄντων τὰ μὲν καθ᾿ ὑποκειμένου τινὸς λέγεται, ἐν ὑποκειμένῳ δὲ οὐδενί ἐστιν, οἷον ἄνθρωπος καθ᾿ ὑποκειμένου μὲν λέγεται τοῦ τινὸς ἀνθρώπου, ἐν ὑποκειμένῳ δὲ οὐδενί ἐστι· τὰ δὲ ἐν ὑποκειμένῳ μέν ἐστι, καθ᾿ ὑποκειμένου δὲ οὐδενὸς λέγεται (ἐν ὑποκειμένῳ δὲ λέγω, ὃ ἔν τινι μὴ ὡς μέρος ὑπάρχον ἀδύνατον χωρὶς εἶναι τοῦ ἐν ᾧ ἐστίν), οἷον ἡ τὶς γραμματικὴ ἐν ὑποκειμένῳ μέν ἐστι τῇ ψυχῇ, καθ᾿ ὑποκειμένου δ᾿ οὐδενὸς λέγεται, καὶ τὸ τὶ λευκὸν ἐν ὑποκειμένῳ μὲν τῷ σώματί ἐστιν (ἅπαν γὰρ χρῶμα ἐν σώματι), καθ᾿ ὑποκειμένου δὲ οὐδενὸς λέγεται· τὰ δὲ καθ᾿ ὑποκειμένου τε λέγεται καὶ ἐν ὑποκειμένῳ ἐστίν, οἷον ἡ ἐπιστήμη ἐν ὑποκειμένῳ μέν ἐστι τῇ ψυχῇ, καθ᾿ ὑποκειμένου δὲ λέγεται τῆς γραμματικῆς· τὰ δὲ οὔτ᾿ ἐν ὑποκειμένῳ ἐστὶν οὔτε καθ᾿ ὑποκειμένου τινὸς λέγεται, οἷον ὁ τὶς ἄνθρωπος καὶ ὁ τὶς ἵππος· οὐδὲν γὰρ τῶν τοιούτων οὔτε ἐν ὑποκειμένῳ ἐστὶν οὔτε καθ᾿ ὑποκειμένου λέγεται. Ἁπλῶς δὲ τὰ ἄτομα καὶ ἓν ἀριθμῷ κατ᾿ οὐδενὸς ὑποκειμένου λέγεται, ἐν ὑποκειμένῳ δὲ ἔνια οὐδὲν κωλύει εἶναι· ἡ γάρ τις γραμματικὴ τῶν ἐν ὑποκειμένῳ μέν ἐστι, καθ᾿ ὑποκειμένου δὲ οὐδενὸς λέγεται.
〈الاقوال المختلفة〉
التى تقال: منها ما تقال بتأليف، ومنها ما تقال بغير تأليف. فالتى تقال بتأليف كقولك: الإنسان يحضر، الثور يغلب، والتى تقال بغير تأليف كقولك: الإنسان، الثور، يحضر، يغلب.
الموجودات: منها ما تقال على موضوع ما وليست ألبتة فى موضوع ما كقولك: «الإنسان»: فقد يقال على إنسان ما وليس هو ألبتة فى موضوع ما. ومنها ماهى فى موضوع وليست تقال أصلا على موضوع ما (وأعنى بقولى: «فى موضوع»، الموجود فى شىء لا كجزء منه، وليس يمكن أن يكون قوامه من غير الذى هو فيه): ومثال ذلك:» نحو ما»، فإنه فى موضوع، أى فى النفس، 〈وليس〉 يقال أصلا على موضوع ما؛ و«بياض ما» هو فى موضوع، أى فى الجسم (إذ كان كل لون فى جسم)، وليس يقال ألبتة على موضوع ما. ومنها ما تقال على موضوع وهى أيضا فى موضوع. ومثال ذلك: «العلم»، فإنه فى موضوع، أى فى النفس، ويقال على موضوع أى على الكتابة. ومنها ما ليست هى فى موضوع، ولا تقال على موضوع، ومثال ذلك: «إنسان ما» أو «فرس ما»، فإنه ليس شىء من ذلك وما جرى مجراه لا فى موضوع، ولا يقال على موضوع . — وبالجملة، الأشخاص والواحد بالعدد لا يقال على موضوع أصلا. فأما فى موضوع، فليس مانع يمنع أن يكون بعضها موجوداً فيه، فإن «كتابة» هى من التى فى موضوع، أى فى النفس، وليست تقال على موضوع أصلاً.