Digital Corpus for Graeco-Arabic Studies

Aristotle: Categoriae (The Categories)

Κινήσεως δέ ἐστιν εἴδη ἕξ, γένεσις, φθορά, αὔξησις, μείωσις, ἀλλοίωσις, ἡ κατὰ τόπον μεταβολή.

Αἱ μὲν οὖν ἄλλαι κινήσεις φανερὸν ὅτι ἕτεραι ἀλλήλων εἰσίν· οὐ γὰρ ἐστιν ἡ γένεσις φθορὰ οὐδέ γε ἡ αὔξησις μείωσις οὐδὲ ἡ κατὰ τόπον μεταβολή, ὡσαύτως δὲ καὶ αἱ ἄλλαι· ἐπὶ δὲ τῆς ἀλλοιώσεως ἔχει τινὰ ἀπορίαν, μή ποτε ἀναγκαῖον ᾖ τὸ ἀλλοιούμενον κατά τινα τῶν λοιπῶν κινήσεων ἀλλοιοῦσθαι. Τοῦτο δὲ οὐκ ἀληθές ἐστι· σχεδὸν γὰρ κατὰ πάντα τὰ πάθη ἢ τὰ πλεῖστα ἀλλοιοῦσθαι συμβέβηκεν ἡμῖν οὐδεμιᾶς τῶν ἄλλων κινήσεων κοινωνοῦσιν· οὔτε γὰρ αὔξεσθαι ἀναγκαῖον τὸ κατὰ πάθος κινούμενον οὔτε μειοῦσθαι, ὡσαύτως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, ὥσθ᾿ ἑτέρα ἂν εἴη παρὰ τὰς ἄλλας κινήσεις ἡ ἀλλοίωσις· εἰ γὰρ ἦν ἡ αὐτή, ἔδει τὸ ἀλλοιούμενον εὐθὺς καὶ αὔξεσθαι ἢ μειοῦσθαι ἢ τινα τῶν ἄλλων ἀκολουθεῖν κινήσεων· ἀλλ᾿ οὐκ ἀνάγκη. Ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ αὐξανόμενον ἤ τινα ἄλλην κίνησιν κινούμενον ἀλλοιοῦσθαι ἔδει· ἀλλ᾿ ἔστι τινὰ αὐξανόμενα ἃ οὐκ ἀλλοιοῦται, οἷον τὸ τετράγωνον γνώμονος περιτεθέντος ηὔξηται μέν, ἀλλοιότερον δὲ οὐδὲν γεγένηται· ὡσαύτως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων. Ὥσθ᾿ ἕτεραι ἂν εἴησαν αἱ κινήσεις ἀλλήλων.

Ἔστι δὲ ἁπλῶς μὲν κινήσει ἠρεμία ἐναντία, ταῖς δὲ καθ᾿ ἕκαστα αἱ καθ᾿ ἕκαστα, γενέσει μὲν φθορά, αὐξήσει δὲ μείωσις, τῇ δὲ κατὰ τόπον μεταβολῇ ἡ κατὰ τόπον ἠρεμία. Μάλιστα δ᾿ ἔοικεν ἀντικεῖσθαι ἡ πρὸς τὸν ἐναντίον τόπον μεταβολή, οἷον τῇ κάτωθεν ἡ ἄνω, τῇ δὲ ἄνωθεν ἡ κάτω. Τῇ δὲ λοιπῇ τῶν ἀποδοθεισῶν κινήσεων οὐ ῥᾴδιον ἀποδοῦναι τί ποτέ ἐστιν ἐναντίον, ἔοικε δὲ οὐδὲν εἶναι αὐτῇ ἐναντίον, εἰ μή τις καὶ ἐπὶ ταύτης τὴν κατὰ τὸ ποιὸν ἠρεμίαν ἀντιτιθείη ἢ τὴν εἰς τὸ ἐναντίον τοῦ ποιοῦ μεταβολήν, καθάπερ καὶ ἐπὶ τῆς κατὰ τόπον μεταβολῆς τὴν κατὰ τόπον ἠρεμίαν ἢ τὴν εἰς τὸν ἐναντίον τόπον μεταβολήν· ἔστι γὰρ ἡ ἀλλοίωσις μεταβολὴ κατὰ τὸ ποιόν. Ὥστε ἀντικείσεται τῇ κατὰ τὸ ποιὸν κινήσει ἡ κατὰ τὸ ποιὸν ἠρεμία ἢ ἡ εἰς τὸ ἐναντίον τοῦ ποιοῦ μεταβολή, οἷον τὸ λευκὸν γίνεσθαι τῷ μέλαν γίνεσθαι· ἀλλοιοῦται γὰρ εἰς τὰ ἐναντία τοῦ ποιοῦ μεταβολῆς γινομένης.

فى الحركة

انواع الحركة ستة التكون والفساد والنمو والنقص والاستحالة والتغير بالمكان فاما سائر هذه الحركات بعد الاستحالة فظاهر انها مخالفة بعضها لبعض وذلك انه ليس التكون فسادا ولا النمو نقصا ولا التغير بالمكان وكذلك سائرها فاما الاستحالة فقد يسبق الى الضل فيها انه يجب ضرورة ان يكون ما يستحيل بحركة ما من سائر الحركات وليس ذلك بحق فانا يكاد ان يكون فى جميع التاثيرات التى تحدث فينا او فى اكثرها يلزمنا الاستحالة وليس تنموبنا فى ذلك شى من ساير الحركات فان المتحرك بالتاثير ليس يجب لا ان يمنى ولا ان يلحقه نقص وكذلك فى سائرها فيكون الاستحالة غير سائر الحركات فانها لو كانت هى وسائر الحركات شيأ واحدا لقد كان يجب ان يكون ما يستحال فقد نمى لا محالة او نقص أو لزمه شىء من سائر الحركات لكن ليس ذلك واجبا وكذلك ايضا ما نمى او تحرك حركة ما لا اخرى كان يجب ان يستحيل لكن كبير من الاشياء تنمى ولا تستحيل مثال ذلك ان المربع اذا اضيف اليه ما يضاف حتى يحدث العلم فقد يزايد الا انه لم يحدث فيه حدث حاله عما كان عليه وكذلك فى سائر ما يجرى هذا المجرى فيجب من ذلك ان يكون هذه الحركات مخالفة بعضها لبعض والحركة على الاطلاق يضادها السكون واما الحركات الجزوية فتضادها الجزويات واما التكون فيضاده الفساد والنمو يضاده النقص والتغير بالمكان يضاده السكون فى المكان وقد يشبه ان يكون قد تقابل هذه الحركة خاصة التغير الى الموضع المضاد لذلك الموضع مثال ذلك التغير الى فوق للتغير الى اسفل والتغير الى اسفل للتغير الى فوق فاما الحركة الباقية من الحركات التى وضعت فليس بسهل أن تعطى لها ضد فقد يشبه ان لا يكون لهذه ضد اللهم الا ان يجعل جاعل فى هذه ايضا المقابل هو السكون فى الكيف او التغير الى الضد ذلك الكيف كما جعل المقابل فى الحركة فى المكان السكون فى المكان او التغير الى الموضع المضاد فان الاستحالة تغير بالكيف فيكون تقابل الحركة فى الكيف السكون فى الكيف او التغير الى ضد ذلك الكيف مثل مصير الشى اسود بعد ان كان ابيض فانه يستحيل اذ احدث له تغير الى ضد ذلك الكيف *