De Aere, Aquis, Locis (Airs, Waters, Places)
8. Περὶ δὲ τῶν ὀμβρίων, καὶ ὁκόσα ἀπὸ χιόνος, φράσω ὅκως ἔχει. Τὰ μὲν οὖν ὄμβρια κουφότατα καὶ γλυκύτατά ἐστι καὶ λεπτότατα καὶ λαμπρότατα· τήν τε γὰρ ἀρχὴν, ὁ ἥλιος ἀνάγει καὶ ἀναρπάζει τοῦ ὕδατος τό τε λεπτότατον καὶ κουφότατον· δῆλον δὲ οἱ ἅλες ποιέουσιν· τὸ μὲν γὰρ ἁλμυρὸν λείπεται αὐτέου ὑπὸ παχέος καὶ βαρέος, καὶ γίγνεται ἅλες· τὸ δὲ λεπτότατον ὁ ἥλιος ἀναρπάζει ὑπὸ κουφότητος· ἀνάγει δὲ τὸ τοιοῦτο οὐκ ἀπὸ τῶν ὑδάτων μοῦνον τῶν λιμναίων, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῆς θαλάσσης, καὶ ἐξ ἁπάντων ἐν ὁκόσοισιν ὑγρόν τί ἐστιν· ἔνεστι δὲ ἐν παντὶ χρήματι· καὶ ἐξ αὐτέων τῶν ἀνθρώ πων ἄγει τὸ λεπτότατον τῆς ἰκμάδος καὶ κουφότατον. Τεκμήριον δὲ μέγιστον, ὅταν ἄνθρωπος ἐν ἡλίῳ βαδίζῃ, ἢ καθίζῃ ἱμάτιον ἔχων· ὁκόσα μὲν τοῦ χρωτὸς ὁ ἥλιος ἐφορᾷ, οὐχ ἱδρῴη ἄν· ὁ γὰρ ἥλιος ἀναρπάζει τὸ προφαινόμενον τοῦ ἱδρῶτος· ὁκόσα δὲ ὑπὸ τοῦ ἱματίου ἐσκέπασται, ἢ ὑπ᾿ ἄλλου του, ἱδροῖ· ἐξάγεται μὲν γὰρ ὑπὸ τοῦ ἡλίου καὶ βιάζεται· σώζεται δὲ ὑπὸ τῆς σκέπης, ὥστε μὴ ἀφανίζεσθαι ὑπὸ τοῦ ἡλίου· ὁκόταν δὲ ἐς σκιὴν ἀφίκηται, ἅπαν τὸ σῶμα ὁμοίως διιεῖ· οὐ γὰρ ἔτι ὁ ἥλιος ἐπιλάμπει. Διὰ ταῦτα δὲ καὶ σήπεται τῶν ὑδάτων τάχιστα ταῦτα καὶ ὀδμὴν ἴσχει πονηρὴν τὸ ὄμβριον, ὅτι ἀπὸ πλείστων ξυνῆκται καὶ ξυμμέμικται, ὥστε σήπεσθαι τάχιστα. Ἔτι δὲ πρὸς τουτέοισιν, ἐπειδὰν ἁρπασθῇ καὶ μετεωρισθῇ περιφερόμενον καὶ καταμεμιγμένον ἐς τὸν ἠέρα, τὸ μὲν θολερὸν αὐτέου καὶ νυκτοειδὲς ἐκκρίνεται καὶ ἐξίσταται καὶ γίγνεται ἠὴρ καὶ ὀμίχλη τὸ δὲ λεπτότατον καὶ κουφότατον αὐτέου λείπεται, καὶ γλυκαίνεται ὑπὸ τοῦ ἡλίου καιόμενόν τε καὶ ἑψόμενον· γίγνεται δὲ καὶ τἄλλα πάντα τὰ ἑψόμενα αἰεὶ γλυκέα. Ἕως μὲν οὖν διεσκεδασμένον ᾖ καὶ μή πω ξυνεστήκῃ, φέρεται μετέωρον. Ὁκόταν δέ κου ἀθροισθῇ καὶ ξυστραφῇ ἐς τὸ αὐτὸ ὑπὸ ἀνέμων ἀλλήλοισιν ἐναντιωθέντων ἐξαίφνης, τότε καταῤῥήγνυται ᾗ ἂν τύχῃ πλεῖστον ξυστραφέν. Τότε γὰρ ἐοικὸς τοῦτο μᾶλλον γίγνεσθαι, ὁκόταν τὰ νέφεα, μὴ ὑπὸ ἀνέμου στάσιν ἔχοντος ὡρμημένα ἐόντα καὶ χωρέοντα, ἐξαίφνης ἀντικόψῃ πνεῦμα ἐναντίον καὶ ἕτερα νέφεα. Ἐνταῦθα μὲν πρῶτον αὐτέου ξυστρέφεται· τὰ δὲ ὄπισθεν ἐπιφέρεταί τε καὶ οὕτω παχύνεται, καὶ μελαίνεται, καὶ ξυστρέφεται ἐς τὸ αὐτὸ, καὶ ὑπὸ βάρεος καταῤῥήγνυται, καὶ ὄμβροι γίγνονται. Ταῦτα μέν ἐστιν ἄριστα κατὰ τὸ εἰκός· δέεται δὲ ἀφέψεσθαι, καὶ ἀποσήπεσθαι· εἰ δὲ μὴ, ὀδμὴν ἴσχει πονηρὴν, καὶ βράγχος καὶ βαρυφωνίη τοῖσι πίνουσι προσίσταται. Τὰ δὲ ἀπὸ χιόνος καὶ κρυστάλλων πονηρὰ πάντα· ὁκόταν γὰρ ἅπαξ παγῇ, οὐκ ἔτι ἐς τὴν ἀρχαίην φύσιν καθίσταται, ἀλλὰ τὸ μὲν αὐτέου λαμπρὸν καὶ κοῦφον καὶ γλυκὺ ἐκκρίνεται καὶ ἀφανίζεται, τὸ δὲ θολωδέστατον καὶ σταθμωδέστατον λείπεται. Γνοίης δ᾿ ἂν ὧδε· εἰ γὰρ βούλει, ὅταν ᾖ χειμὼν, ἐς ἀγγεῖον μέτρῳ ἐγχέας ὕδωρ, θεῖναι ἐς τὴν αἰθρίην, ἵνα πήξεται μάλιστα, ἔπειτα τῇ ὑστεραίῃ ἐσενεγκὼν ἐς ἀλέην, ὅκου χαλάσει μάλιστα ὁ παγετὸς, ὁκόταν δὲ λυθῇ, ἀναμετρέειν τὸ ὕδωρ, εὑρήσεις ἔλασσον συχνῷ. Τοῦτο τεκμήριον, ὅτι ὑπὸ τῆς πήξιος ἀφανίζεται καὶ ἀναξηραίνεται τὸ κουφότατον καὶ λεπτότατον, οὐ τὸ βαρύτατον καὶ παχύτατον· οὐ γὰρ ἂν δύναιτο. Ταύτῃ οὖν νομίζω πονηρότατα ταῦτα τὰ ὕδατα εἶναι τὰ ἀπὸ χιόνος καὶ, κρυστάλλου, καὶ τὰ τουτέοισιν ἑπόμενα, πρὸς ἅπαντα χρήματα. Περὶ μὲν οὖν ὀμβρίων ὑδάτων καὶ τῶν ἀπὸ χιόνος καὶ κρυστάλλων οὕτως ἔχει.
ان مياه الامطار خفيفة عذبة نيرة جدا: ان الشمس تختطف من الماء أولا رقيقه وخفيفه فترفعه والدليل على ذلك الماء المالح فانه فيما قلنا يبقى على حاله لثقله وملوحته وأما الرقيق الخفيف فان الشمس تختطفه لخفته
ان الشمس تصعد بهذا الماء ليس من الانهار وحدها لكن من البحار أيضا ومن كل المواضع الرطبة لان الرطوبة توجد فى جميع الاشياء
ان الشمس تنشف من الناس ما فيهم من الرطوبة أخف وألطف وعلامة ذلك اذا كان الانسان ماشيا أو جالسا فى الشمس وعليه ثيابه
اذا كان الانسان فى الظل كان عرق بدنه كله عرقا مستويا لبعد الشمس عنه لذلك صارت مياه الامطار تعفن وتحدث فيها رائحة ردئة لانها جمعت من مياه شتى فصارت لذلك أسرع عفنا وتغيرا من غيرها
ان هذه المياه اذا اختطفتها الشمس وعلقتها فى الجو تبرد وتختلط بالهواء فأما الكدرة منها الشبيهة فى سوادها بالليل فانها تفترق وتعتزل ناحية فيحدث منها هواء غليظ وضباب وأما خفيفها فيبقى ويعذب من قبل طبخ الشمس اياه وكذلك سائر الاشياء اذا طبخت صارت حلوة عذبة
ان الرطوبة التى تنشفها الشمس متفرقة لا تزال معلقة فى الهواء فاذا اجتمعت كلها والتقت الرياح المتضادة اللاقية بعضها بعضا انصبت حينئذ ولا سيما ان كانت المنافس كما ينبغى وأكثر ما يكون هذا اذا استحكم اجتماع السحاب بالرياح واستقبلته ريح أخرى فمزقته واذا زاحمت سحابة ثانية السحابة الاولى وضغطتها انحدرت حينئذ الرطوبة وذلك لان السحابة عند ذلك تغلظ وتسود وتستحصف وتثقل وتمزقها الرياح فتنحدر الرطوبة حينئذ وتكون الامطار المتتابعة لذلك
ان هذه المياه كلها عفنة غير أنها ينبغى أن لا تكون لها رائحة ردئة فانه ان حدث عنها ذلك عرض لمن شرب منها البحوحة والسعال وثقل الصوت وهذه المياه اذا طبخت لم يغير عنها الطبخ شيئا
وأما المياه التى تكون فى الجليد والثلوج فكلها ردئة لانها اذا جمدت مرة لم ترجع الى طبيعتها الاولى فلان ما كان من الماء خفيفا عذبا صافيا نقيا أفلت من الجمد وما كان من الماء كدرا بقى على حاله وتعرف ذلك بانك اذا أردت علم ذلك فصببت فى أيام الشتاء ماء نقيا فى اناء بكيل معلوم ووضعته تحت السماء جمد فان رفعته عن موضعه ووضعته فى الشمس أو فى موضع دفئ ينحل فى مثله الجليد انحل فان كلت الماء وجدته قد نقص نقصانا بينا كثيرا فهذه علامة دالة على أن لطيف الماء ينفش ولا يقع عليه الجمود والغليظ لا ينفش ولا يزول غلظه عن موضعه
ان هذه المياه التى تكون من الثلوج والجليد وكل ما تبع ذلك هى أردأ المياه