De Natura Hominis (Nature of Man)
7. Αὔξεται δὲ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τὸ μὲν φλέγμα τοῦ χειμῶνος· τοῦτο γὰρ τῷ χειμῶνι κατὰ φύσιν ἐστὶ μάλιστα τῶν ἐν τῷ σώματι ἐνεόντων, ψυχρότατον γάρ ἐστιν. Τεκμήριον δὲ τουτέου, ὅτι τὸ μὲν φλέγμα ψυχρότατον, εἰ ἐθέλεις ψαῦσαι φλέγματος καὶ χολῆς καὶ αἵματος, τὸ φλέγμα εὑρήσεις ψυχρότατον ἐόν· καίτοι γλισχρότατόν ἐστι καὶ βίῃ μάλιστα ἄγεται μετὰ χολὴν μέλαιναν· ὁκόσα δὲ βίῃ ἔρχεται, θερμότερα γίνεται, ἀναγκαζόμενα ὑπὸ τῆς βίης· ἀλλ’ ὅμως καὶ πρὸς πάντα ταῦτα ψυχρότατον ἐὸν τὸ φλέγμα φαίνεται ὑπὸ τῆς φύσιος τῆς ἑωυτοῦ. Ὅτι δὲ ὁ χειμὼν πληροῖ τὸ σῶμα φλέγματος, γνοίης ἂν τοῖσδε· οἱ ἄνθρωποι πτύουσί τε καὶ ἀπομύσσονται φλεγματωδέστατον τοῦ χειμῶνος, καὶ τὰ οἰδήματα αὐτέοισι λευκὰ γίνεται μάλιστα ταύτην τὴν ὥρην, καὶ τἄλλα νοσήματα φλεγματώδεα. Τοῦ δὲ ἦρος τὸ φλέγμα ἔτι μένει ἰσχυρὸν ἐν τῷ σώματι, καὶ τὸ αἷμα αὔξεται· τά τε γὰρ ψύχεα ἐξανίει, καὶ τὰ ὕδατα ἐπιγίνεται, τὸ δὲ αἷμα κατὰ ταῦτα αὔξεται ὑπό τε τῶν ὄμβρων καὶ τῶν θερμημεριῶν· κατὰ φύσιν γὰρ αὐτέῳ ταῦτά ἐστι μάλιστα τοῦ ἐνιαυτοῦ· ὑγρόν τε γάρ ἐστι καὶ θερμόν. Γνοίης δ’ ἂν τοῖσδε· οἱ ἄνθρωποι τοῦ ἦρος καὶ τοῦ θέρεος μάλιστα ὑπό τε τῶν δυσεντεριῶν ἁλίσκονται, καὶ ἐκ τῶν ῥινέων τὸ αἷμα ῥεῖ αὐτέοισι, καὶ θερμότατοί εἰσι καὶ ἐρυθροί· τοῦ δὲ θέρεος τό τε αἷμα ἰσχύει ἔτι, καὶ ἡ χολὴ ἀείρεται ἐν τῷ σώματι καὶ παρατείνει ἐς τὸ φθινόπωρον· ἐν δὲ τῷ φθινοπώρῳ τὸ μὲν αἷμα ὀλίγον γίνεται, ἐναντίον γὰρ αὐτέου τὸ φθινόπωρον τῇ φύσει ἐστίν· ἡ δὲ χολὴ τὴν θερίην κατέχει τὸ σῶμα καὶ τὸ φθινόπωρον. Γνοίης δ’ ἂν τοῖσδε· οἱ ἄνθρωποι αὐτόματοι ταύτην τὴν ὥρην χολὴν ἐμέουσι, καὶ ἐν τῇσι φαρμακοποσίῃσι χολωδέστατα καθαίρονται, δῆλον δὲ καὶ τοῖσι πυρετοῖσι καὶ τοῖσι χρώμασι τῶν ἀνθρώπων. Τὸ δὲ φλέγμα τῆς θερίης ἀσθενέστατόν ἐστιν αὐτὸ ἑωυτοῦ· ἐναντίη γὰρ αὐτέου τῇ φύσει ἐστὶν ἡ ὥρη, ξηρή τε γάρ ἐστι καὶ θερμή. Τὸ δὲ αἷμα τοῦ φθινοπώρου ἐλάχιστον γίνεται ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, ξηρόν τε γάρ ἐστι τὸ φθινόπωρον καὶ ψύχειν ἤδη ἄρχεται τὸν ἄνθρωπον· ἡ δὲ μέλαινα χολὴ τοῦ φθινοπώρου πλείστη τε καὶ ἰσχυροτάτη ἐστίν. Ὁκόταν δὲ ὁ χειμὼν καταλαμβάνῃ, ἥ τε χολὴ ψυχομένη ὀλίγη γίνεται, καὶ τὸ φλέγμα αὔξεται πάλιν ὑπό τε τῶν ὑετῶν τοῦ πλήθεος καὶ τῶν νυκτῶν τοῦ μήκεος. Ἔχει μὲν οὖν ταῦτα πάντα αἰεὶ τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου, ὑπὸ δὲ τῆς περιισταμένης ὥρης ποτὲ μὲν πλείω γίνεται αὐτὰ ἑωυτέων, ποτὲ δὲ ἐλάσσω, ἕκαστα κατὰ μέρος καὶ κατὰ φύσιν. Ὡς γὰρ ὁ ἐνιαυτὸς μετέχει μὲν πᾶς πάντων καὶ τῶν θερμῶν καὶ τῶν ψυχρῶν καὶ τῶν ξηρῶν καὶ τῶν ὑγρῶν, οὐ γὰρ ἂν μείνειε τουτέων οὐδὲν οὐδένα χρόνον ἄνευ πάντων τῶν ἐνεόντων ἐν τῷδε τῷ κόσμῳ, ἀλλ’ εἰ ἕν τί γε ἐκλίποι, πάντ’ ἂν ἀφανισθείη· ἀπὸ γὰρ τῆς αὐτέης ἀνάγκης πάντα ξυνέστηκέ τε καὶ τρέφεται ὑπ’ ἀλλήλων· οὕτω δὲ καὶ εἴ τι ἐκ τοῦ ἀνθρώπου ἐκλίποι τουτέων τῶν ξυγγεγονότων, οὐκ ἂν δύναιτο ζῇν ὥνθρωπος. Ἰσχύει δὲ ἐν τῷ ἐνιαυτῷ τοτὲ μὲν ὁ χειμὼν μάλιστα, τοτὲ δὲ τὸ ἦρ, τοτὲ δὲ τὸ θέρος, τοτὲ δὲ τὸ φθινόπωρον· οὕτω δὲ καὶ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τοτὲ μὲν τὸ φλέγμα ἰσχύει, τοτὲ δὲ τὸ αἷμα, τοτὲ δὲ ἡ χολὴ, πρῶτον μὲν ἡ ξανθὴ, ἔπειτα δ’ ἡ μέλαινα καλεομένη. Μαρτύριον δὲ σαφέστατον, εἰ ἐθέλεις τῷ αὐτέῳ ἀνθρώπῳ δοῦναι τὸ αὐτὸ φάρμακον τετράκις τοῦ ἐνιαυτοῦ, ἐμέεταί σοι τοῦ μὲν χειμῶνος φλεγματωδέστατα, τοῦ δὲ ἦρος ὑγρότατα, τοῦ δὲ θέρεος χολωδέστατα, τοῦ δὲ φθινοπώρου μελάντατα.
والذى يكثر فى البدن فى الشتاء البلغم لأن طبيعة هذا الخلط أشبه بطبيعة الشتاء من جميع ما فى البدن وذلك أنه بارد جدا وتقدر أن تعلم أن البلغم بارد جدا بأن تلمس البلغم والمرة والدم فانك اذا فعلت ذلك وجدت البلغم باردا جدا هذا على أنه شديد اللزوجة جدا وخروجة من البدن فى أكثر الأمر بعد المرة السوداء يكون فسرا وكلما كان خروجه من البدن باستكراه كان أسخن الا أنه مع هذا قد يوجد باردا فى طبيعته والدليل على أن الشتاء يملأ البدن بلغما أن الناس فى هذا الوقت ينفثون ويستنثرون أشياء بلغمية ولون الأورام فى هذا الوقت خاصة يكون اللون الأبيض وسائر الأمراض العارضة فيه تحدث من البلغم وأما فى الربيع فيلبث أيضا البلغم فى البدن قويا ويكثر فيه الدم وذلك أن البرد يسكن والأمطار تتواتر وكثرة الدم تكون عن الأمطار وحر النهار فان هذين جميعا له بالطبع من السنة وذلك أن الدم فى طبيعته حار رطب والدليل على ذلك أن الناس فى الربيع والصيف يعرض لهم خاصة اختلاف الدم والرعاف وأبدانهم تكون شديدة الحرارة والحمرة وأما فى الصيف فيقوى فيه الدم ويكثر فى البدن المرار ويمتد ذلك الى الخريف فاذا كان فى وقت الخريف قل الدم وذلك أن مزاج الخريف مضاد لمزاج الدم بالطبع وأما المرار فيغلب فى البدن فى الصيف وفى الخريف والدليل على ذلك أن الناس فى هذا الوقت ينفثون المرار من تلقاء أنفسهم واذا شربوا أيضا أدوية استفرغتهم الأشياء التى المرار غالب عليها وقد تبين أيضا ذلك من الحميات ومن ألوان الناس وأما البلغم فيوجد فى الصيف فى غاية الضعف وذلك أن طبيعة هذا الوقت مضادة لطبيعة البلغم لأنها حارة يابسة وأما الخريف فيقل الدم فيه فى بدن الانسان وذلك أن الخريف يابس وفيه يبتدئ بدن الانسان يبرد وأما المرة السوداء ڡتكثر فى الخريف وتقوى فى الغاية واذا دخل الشتاء بردت المرة وقلت وتزيد البلغم بسبب كثرة الأمطار وطول الليل فكل هذه توجد فى بدن الانسان فى جميع الأوقات وأما بحسب انقلاب أوقات السنة بعضها الى بعض فربما كانت أكثر وربما كانت أقل كل واحد منها بحسب الجزء وبحسب الطبيعة وكما أن السنة يشترك فيها الكل بالكل فى الحار وفى البارد وفى اليابس وفى الرطب وذلك أنه لا يمكن أن يبقى شىء من الأشياء طرفة عين من غير جميع ما فى العالم لكن ان نفد منه شىء واحد بطل الكل لأن حدوث جميع الأشياء يكون عن أمر واحد ضرورى وكل ما فى العالم يمد بعضه بعضا كذلك أيضا بدن الانسان ان نفد منه شىء من الأشياء التى حدثت مع حدوثه لم يمكن أن يبقى حيا وأما السنة فيقوى فيها فى بعض الأوقات الشتاء خاصة وفى بعضها الربيع وفى بعضها الصيف وفى بعضها الخريف وكذلك أيضا بدن الانسان يقوى فيه فى بعض الأوقات البلغم وفى بعضها المرار أما أولا فالأصفر ثم من بعده الذى يسمى الأسود والدليل على ما قلت أنك ان سقيت انسانا واحدا بعينه دواء واحد بعينه أربع مرار فى السنة وجدته يتقيأ فى الشتاء أشياء بلغمية وفى الربيع أشياء رقيقة وفى الصيف أشياء من جنس المرار وفى الخريف أشياء الغالب فيها المرة والسوداء