Digital Corpus for Graeco-Arabic Studies

Galen: De Optima Corporis Nostri Constitutione (The Best Constitution of our Bodies)

Τίς οὖν κοινὴ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐστὶν ἔννοια ἀρίστης κατασκευῆς σώματος; ἀκοῦσαι μὲν γὰρ ἔστιν οὐχ ὁμοίως αὐτῶν λεγόντων τῇ λέξει, νοούντων δ’ ἁπάντων ἓν καὶ ταὐτὸν πρᾶγμα. τὸ γοῦν ὑγιεινότατον σῶμα πάντες μὲν ἑξῆς ἐπαινοῦσιν, ὥσπερ οὖν καὶ τὸ εὐεκτικώτατον, εἰς ἓν πρᾶγμα βλέποντες ἀμφότεροι, καὶ τούτῳ τὴν διάνοιαν ἐπιβαλόντες, οὐ μὴν οὔτε διηρθρωμένως αὐτὸ νοοῦντες οὔθ’ ἑρμηνεῦσαι σαφῶς ἐπιστάμενοι. καὶ γὰρ καὶ τὰς ἐνεργείας ἁπάντων τῶν τοῦ σώματος μορίων εὐρώστους ἔχειν ἀξιοῦσι, καὶ μὴ ῥᾳδίως ὑπὸ τῶν νοσωδῶν αἰτιῶν νικᾶσθαι. τούτων δὲ τὸ μὲν ἐν ταῖς ἐνεργείαις κατὰ φύσιν ὑγεία, τὸ δὲ μετὰ ῥώμης τινὸς εὐεξία. κοινὸν δ’ ἀμφοῖν τὸ μὴ ῥᾳδίως ἁλίσκεσθαι νόσοις. ὥστε εὐεκτικὴ μὲν πάντων ἐστὶν ἡ ὑγιεινοτάτη κατάστασις, ἧς ἅπαντες ἄνθρωποι γλίχονται· συμβέβηκε δ’ αὐτῇ τό τ’ ἐν ταῖς ἐνεργείαις κατωρθωμένον καὶ τὸ δύσλυτον. ταύτῃ τοι καὶ δεόντως εὐεξία κέκληται. ἐμφαίνονται μὲν ἤδη καὶ αὐτοῦ τοῦ τῆς ἕξεως ὀνόματος τὸ μόνιμόν τε καὶ δύσλυτον, οὐ μὴν ἀλλ’ ἐπὶ μᾶλλον ἔτι τοῦ τῆς εὐεξίας, ὡς ἂν ἀρίστης τινὸς ἕξεως ὑπαρχούσης. ὥστε καὶ κατασκευὴν ἀρίστην σώματος εἴτε τὴν ὑγιεινοτάτην εἴτε τὴν εὐεκτικωτάτην εἴποιμεν, οὐχ ἁμαρτησόμεθα, καὶ κρινοῦμεν αὐτὴν τῷ δυσλύτῳ τῶν κατωρθωμένων ἐνεργειῶν. ἐπεὶ δὲ τοῦτ’ ἤδη διώρισται, σκεπτέον ἐφεξῆς, ἥτις ἐστὶν ἡ οὐσία τῆς τοιαύτης τοῦ σώματος ἕξεως. ἀρχὴ δὲ κᾀνταῦθα τῆς εὑρέσεως, εἰ ζητήσαιμεν, ὅπως διακειμένου τοῦ σώματος ἐνεργοῦμεν ἄριστα. χρὴ τοίνυν εἰς τοῦτο τῶν ἤδη δεδειγμένων ἐν ἑτέροις ὑπομνήμασιν ἀναμνησθῆναι· πρῶτον μὲν, ὡς ἐκ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ καὶ ξηροῦ καὶ ὑγροῦ τὰ σώματα ἡμῶν κέκραται. δέδεικται δὲ περὶ τούτου ἐν τῇ περὶ τῶν καθ’ Ἱπποκράτην στοιχείων πραγματείᾳ. δεύτερον δὲ τοῦ διορίσασθαι τὰς κράσεις τῶν μορίων. εἴρηται δὲ καὶ περὶ τούτων ἐν τοῖς περὶ τῶν κράσεων ὑπομνήμασιν. ἐφεξῆς δὲ τούτων, ὡς ἕκαστον μὲν τῶν ὀργανικῶν τοῦ σώματος μελῶν ἓν ἔχει τῶν ἐν ἑαυτῷ μορίων αἴτιον τῆς ἐνεργείας, τὰ δ’ ἄλλα σύμπαντα τὰ πληροῦντα τὸ πᾶν ὄργανον ἐκείνου χάριν ἐγίνετο. δέδεικται δὲ καὶ περὶ τούτων αὐτάρκως ἐν τῆ περὶ χρείας μορίων πραγματείᾳ. εἴη ἂν οὖν ἀρίστη κατασκευὴ τοῦ σώματος, ἐν ᾗ τὰ ὁμοιομερῆ πάντα (καλεῖται δ’ οὕτως δηλονότι τὰ πρὸς αἴσθησιν ἁπλᾶ) τὴν οἰκείαν ἔχει κρᾶσιν. ἡ δὲ ἐκ τούτων ἑκάστου τῶν ὀργανικῶν σύνθεσις ἔν τε τοῖς μεγέθεσιν αὐτῶν, καὶ τοῖς πλήθεσι, καὶ ταῖς διαπλάσεσι, καὶ ταῖς πρὸς ἄλληλα συντάξεσιν ἐμμετρότατα κατεσκεύασται. ὅ τι γὰρ ἁπάσαις ταῖς ἐνεργείαις ἄριστα διάκειται, τοῦτο καὶ δυσπαθέστατον εἶναι ἁπάντων τῶν ἄλλων σωμάτων οὐ χαλεπῶς ἄν τις ἐξεύροι. ὃ γὰρ ἂν ἐνεργῇ μόριον ἄριστα, τοῦτο τῆς μὲν τῶν ὁμοιομερῶν  εὐκρασίας καὶ τῆς τῶν ὀργάνων συμμέτρου κατασκευῆς ἔκγονον ὑπάρχει. τοιοῦτον δέ ἐστι τὸ προειρημένον σῶμα· δῆλον οὖν ὡς ἐνεργήσει πάντων ἄριστα. ὅτι δὲ καὶ δυσπαθέστατόν ἐστιν, ᾧδ’ ἂν μάλιστα μάθοις.

فنقول إنّا وجدنا الناس عامّة متّفقين في توهّم هذا المعنی الذي سمّيناه «أفضل الهيئات» وليس يسمّونه كلّهم باسم واحد إلّا أنّهم يذهبون من تلك الأسماء المختلفة إلی معنی واحد بعينه. فكلّهم يحمد أفضل الأبدان صحّة وكلّهم يحمد أفضلها بنية والفريقان يقصدان إلی معنی واحد عليه تقع أوهامه إلّا أنّهم لا يفهمونه فهماً شافياً ولا يحسنون أن يعبّروا عنه تعبيراً صحيحاً واضحاً. إلّا أنّهم يقولون إنّه ينبغي أن تكون أفاعيل جميع أعضاء البدن قويّة ولا تقهره الأسباب الممرضة سريعاً وكون الأفاعيل علی المجری الطبيعيّ هو الصحّة وكونها بقوّة حسن البنية وامتناع البدن من سرعة قبول الأمراض مشترك لهما.

فيجب أن يكون حسن البنية هو أفضل الصحّة التي يشتاق إليها جميع الناس. ويتبعه أمران أحدهما صلاح الأفاعيل والآخر بقاؤها وامتناعها من الانتقاض. فلذلك سمّيت هذه الحال حسن البنية لأنّ في اسم «البنية» دليلاً علی الثبات وعسر الانتقاض وحسن البنية أوكد في الدلالة علی هذا المعنی لأنّ حسن البنية يدلّ علی البنية الفاضلة. فيجب من هذا أن يكون إن سمّينا غاية الصحّة «أفضل الهيئات» أو إن سمّينا «أفضل البنية» بهذا الاسم لم نخطئ ولم نحكم عليه من عسر الانتقاض صلاح الأفاعيل.

وإذ قد فرغنا من تحديد هذا فينبغي أن نبحث عن جوهر هذه البنية لنعلم ما هو والشيء الذي منه يكون ابتداء وجودها ثمّ نبحث عن الحال التي إذا كان عليها البدن فعل أفعاله بأفضل الجودة. ونحتاج في هذا المعنی إلی ذكر أشياء قد بيّنّاها في كتب أخر أوّلها أنّ أبداننا من امتزاج الحارّ والبارد والرطب واليابس وقد بيّنّا ذلك في الكتاب الذي وضعناه في الأسطقسّات علی رأي أبقراط. والثاني تحديد أمزجة أعضاء البدن وقد بيّنّا ذلك في كتاب المزاج. والثالث أنّ كلّ واحد من أعضاء البدن الآليّة فيه جزء واحد هو سبب فعله وسائر ما فيه من الأجزاء التي بها تتمّ جملة العضو الآليّ إنّما جعلت لمكان ذلك الجزء الذي هو علّة الفعل وقد بيّنّا ذلك في كتاب منافع الأعضاء.

فأفضل هيئات البدن هي إذا كان كلّ واحد من الأعضاء المتشابهة الأجزاء علی المزاج الذي يصلح له وكان تركيب الأعضاء الآليّة من الأعضاء المتشابهة الأجزاء علی أجود الاعتدال في مقادير العظم والعدد والخلقة والتأليف لبعضها عند بعض. وليس العلم بأنّ هذا البدن يفعل أفعاله كلّها بأفضل الجودة وبأنّه أبعد الأبدان من قبول الألم ممّا يعسر لأنّه لمّا كان الفعل إنّما يكون علی غاية الجودة من قبل اعتدال مزاج الأعضاء المتشابهة الأجزاء واعتدال تركيب الأعضاء الآليّة. وكان هذا البدن الذي ذكرنا بهذه الحال فهو أجود الأبدان أفعالاً ويتبيّن أيضاً أنّه أبعد الأبدان من قبول الألم ممّا أقول.