Digital Corpus for Graeco-Arabic Studies

Galen: De Pulsibus ad Tirones (On the Pulse for Beginners)

ΓΑΛΗΝΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΣΦΥΓΜΩΝ ΤΟΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΟΙΣ.

Ὅσα τοῖς εἰσαγομένοις, φίλτατε Τεῦθρα, χρήσιμον ἐπίστασθαι περὶ σφυγμῶν, ἐνταῦθα λεχθήσεται. τὴν δ’ ὅλην ὑπὲρ αὐτῶν τέχνην ἑτέρωθι γεγραμμένην ἔχεις. πᾶσαι μὲν οὖν αἱ ἀρτηρίαι τὸν αὐτὸν τρόπον σφύζουσιν ἀλλήλαις τε καὶ τῇ καρδίᾳ, ὥστ’ ἐκ μιᾶς αὐτῶν δύνασθαι περὶ πασῶν συλλογίζεσθαι, οὐ μὴν αἰσθέσθαι γε τῆς κινήσεως ὁμοίως ἁπασῶν δυνατὸν, ἀλλὰ τῶν μὲν ἐν τοῖς ἀσάρκοις μέρεσι προφανέστερον, τῶν δ’ ἐν τοῖς σαρκώδεσιν ἀμυδρότερον. ὅσαι δ’ ὑπὸ παχείας σαρκὸς καλύπτονται, ἢ ὀστῶν ἔνδον εἰσὶν, ἢ ἐπίπροσθεν αὐτῶν ἐστιν ἄλλα σώματα, τούτων οὐκ ἂν αἴσθοιο τῆς κινήσεως, ἔν γε τῷ κατὰ φύσιν ἔχειν τὸ ζῶον. ἐκτακέντος δὲ τοῦ σώματος σφοδρῶς, ἥ τε κατὰ τὴν ῥάχιν ἀρτηρία πολλάκις τοῖς ἁπτομένοις τοῦ ἐπιγαστρίου τὴν κίνησιν διασημαίνει καί τινες τῶν ἐν τοῖς κώλοις ᾔσθησαν, ἀφανῶς πρότερον οὐσῶν. διαπαντὸς δ’ αἵ τε κατὰ τοὺς κροτάφους καὶ τῶν ποδῶν αἱ ἐπὶ τοῖς ταρσοῖς καὶ τῶν χειρῶν αἱ κατὰ τοὺς καρποὺς ἐντὸς αἰσθητὴν ἔχουσι τὴν κίνησιν. τούτων δ’ ἔλαττον μὲν, οὐ μὴν ἀφανῶς οὐδ’ αὐταὶ σφύζουσιν αἵ τε τῶν ὤτων ὄπισθεν ἐν τῇ κεφαλῇ καὶ τῶν βραχιόνων ἐντός. καὶ ἤδη τινὲς ἄλλαι, αἳ μὴ πάνυ τῇ πολλῇ σαρκὶ καλύπτονται, ἀλλ’ οὔτε ἑτοιμότερον οὔτε εὐσχημονέστερον οὔτε τῇ χρείᾳ συμφερώτερον ἄλλης ἂν ἅπτοι, τὰς ἐν τοῖς καρποῖς παρείς· αὗται γὰρ ἐπιφανεῖς μάλιστα ὑπάρχουσι τῷ τ’ ἀσάρκῳ τοῦ χωρίου καὶ οὐδὲν δι’ αὐτὰς, γυμνοῦν τοῦ σώματος ἀναγκαῖον, ὥσπερ δι’ ἄλλας πολλὰς, καὶ ὅτι κατ’ εὐθὺ τεταγμέναι εἰσίν· οὐ μικρὸν δὲ τοῦτο εἰς ἀκρίβειαν διαγνώσεως.

بسم الله الرحمن الرحيم

كتاب جالينوس فى النبض للمتعلمين نقل حنين بن اسحق

قال جالينوس:

إنى ذاكر لك، أيها الحبيب طوثرن، فى كتابى هذا ما ينتفع بمعرفته المتعلمون من أمر النبض.

فأما جميع علم النبض فقد كتبته فى كتاب غير هذا. فأقول:

إن العروق الضوارب كلها والقلب تنبض على مثال واحد. ولذلك قد يمكن أن تقيس بواحد منها على جميعها، إلا أنه ليس يمكن أن نحس بحركة جميعها. لكن الحس بحركة ما كان من العروق الضوارب فى عضو معرى من اللحم أسهل. والحس بحركة ما كان منها فى أعضاء كثيرة اللحم أخفى. وما كان منها مغطى بلحم غليظ ، أو كان من وراء عظم، أو كان يستره جسم آخر من الأجسام، فليس يمكنك أن تحس بحركته ما دام البدن على الحال الطبيعية. وإن غلب عليه القضف والهزال غلبة قوية، فربما أحسسته. فإن حركة العرق المستبطن لعظم الصلب قد يحسها من وضع يده على البطن. وكذلك لحركة عروق أخرى فى اليدين والرجلين لم يكن قبل ذلك تحس. فأما العروق التى فى الصدغين، والعروق التى فى باطن الأرساغ من اليدين والرجلين فحركتها محسوسة دائما. فأما العروق التى فى الرأس من وراء الأذنين، والعروق التى فى الجانب الأنسى من العضد وغيرها مما ليس هو مغطى بلحم كثير فنبضها أقل بيانا من نبض تلك. إلا أنه على حال قد تحس. والأسهل والأجمل والأوفق لما يحتاج إليه أن يقصد لجس العرقين اللذين فى باطن رسغى اليدين دون سائر العروق الضوارب، لأن هذين العرقين أظهر من غيرهما، لقلة اللحم فى مواضعهما. وليس يضطرنا الأمر فيهما إلى كشف شىء من البدن، كما قد يضطرنا فى عروق كثيرة غيرهما. ووضعهما أيضا وضع مستقيم. وذلك من أجود الأشياء وأبلغها فى إدراك حركتها على الاستقصاء.