De Pulsibus ad Tirones (On the Pulse for Beginners)
Ἁπτομένῳ δέ σοι φανεῖται διαστελλομένη κατὰ πᾶσαν διάστασιν ἡ ἀρτηρία. τρεῖς δ’ εἰσὶ διαστάσεις παντὸς τοῦ σώματος, εἰς μῆκος, βάθος καὶ πλάτος. ἀλλ’ ἐν τῷ κατὰ φύσιν ἔχειν τὸ ζῶον συμμέτρως πάνυ διαστελλομένην εὑρήσεις τὴν ἀρτηρίαν· ἐν δὲ τῷ παρὰ φύσιν ἔχειν ἔστιν ὅπη τὸ μὲν ἐλλείπει, τὸ δ’ ὑπερβάλλει, καθ’ ἡντιναοῦν διάστασιν. ἐν τούτῳ χρὴ μεμνημένον σε, οἷος ἦν ὁ κατὰ φύσιν σφυγμὸς, καὶ εἰ μὲν τῷ πλάτει μείζων ὁ παρὰ φύσιν εὑρίσκοιτο, πλατὴν καλεῖν, εἰ δὲ τῷ μήκει, μακρὸν, εἰ δὲ τῶ βάθει, ὑψηλὸν, καὶ τοὺς ἐναντίους αὐτοῖς τοὺς ἐλάττους τοῦ κατὰ φύσιν ὀνομάζειν ἀνάλογον, στενὸν καὶ βραχὺν καὶ ταπεινόν. τῶν δὲ ἐν πάσαις ταῖς διαστάσεσιν ὁμοίως εἰς τὸ παρὰ φύσιν τρεπομένων ὁ μὲν πάντη μειωθεὶς μικρὸς, ὁ δὲ πάντη αὐξηθεὶς μέγας ὀνομάζεται. αὗται μὲν αἱ κατὰ τὸ ποσὸν τῆς διαστολῆς ἐν σφυγμῷ διαφοραί.
وإذا أنت جسست العرق فإنك تحسه ينبسط فى جميع أقطاره.
وكل جسم فله ثلثة أقطار: طول، وعرض، وعمق.
إلا أنه متى كان البدن على الحال الطبيعية، وجدت العرق ينبسط فى جميع أقطاره انبساطا معتدلا.
وإذا كانت حال البدن حالا خارجة عن الطبيعة، فكثيرا ما ينقص النبض فى كل واحدة من هذه الأقطار، ويزيد فى آخر.
وينبغى لك عند ذلك أن تكون ذاكرا كيف كان النبض الطبيعى.
فإن وجدت النبض الخارج من الطبيعى قد زاد فى العرض سميت ذلك النبض عريضا. وإن وجدته قد زاد فى الطول سميته طويلا. وإن وجدته قد زاد فى العمق سميته شاهقا.
ونسمى أصناف النبض المضادة لهذه التى هى أقل من النبض الطبيعى: دقيقا، وقصيرا، ومنخفضا، على قياس تلك.
فأما النبض الذى قد زال من الحال الطبيعية فى جميع الأقطار، فإنه إن كان قد نقص فيها كلها سمى صغيرا. وإن كان قد زاد فيها كلها فإنه يسمى عظيما. وهذه هى أصناف النبض التى تكون فى مقدار الانبساط.