Digital Corpus for Graeco-Arabic Studies

Hippocrates: De Aere, Aquis, Locis (Airs, Waters, Places)

8. Περὶ δὲ τῶν ὀμβρίων, καὶ ὁκόσα ἀπὸ χιόνος, φράσω ὅκως ἔχει. Τὰ μὲν οὖν ὄμβρια κουφότατα καὶ γλυκύτατά ἐστι καὶ λεπτότατα καὶ λαμπρότατα· τήν τε γὰρ ἀρχὴν, ὁ ἥλιος ἀνάγει καὶ ἀναρπάζει τοῦ ὕδατος τό τε λεπτότατον καὶ κουφότατον· δῆλον δὲ οἱ ἅλες ποιέουσιν· τὸ μὲν γὰρ ἁλμυρὸν λείπεται αὐτέου ὑπὸ παχέος καὶ βαρέος, καὶ γίγνεται ἅλες· τὸ δὲ λεπτότατον ὁ ἥλιος ἀναρπάζει ὑπὸ κουφότητος· ἀνάγει δὲ τὸ τοιοῦτο οὐκ ἀπὸ τῶν ὑδάτων μοῦνον τῶν λιμναίων, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῆς θαλάσσης, καὶ ἐξ ἁπάντων ἐν ὁκόσοισιν ὑγρόν τί ἐστιν· ἔνεστι δὲ ἐν παντὶ χρήματι· καὶ ἐξ αὐτέων τῶν ἀνθρώ πων ἄγει τὸ λεπτότατον τῆς ἰκμάδος καὶ κουφότατον. Τεκμήριον δὲ μέγιστον, ὅταν ἄνθρωπος ἐν ἡλίῳ βαδίζῃ, ἢ καθίζῃ ἱμάτιον ἔχων· ὁκόσα μὲν τοῦ χρωτὸς ὁ ἥλιος ἐφορᾷ, οὐχ ἱδρῴη ἄν· ὁ γὰρ ἥλιος ἀναρπάζει τὸ προφαινόμενον τοῦ ἱδρῶτος· ὁκόσα δὲ ὑπὸ τοῦ ἱματίου ἐσκέπασται, ἢ ὑπ᾿ ἄλλου του, ἱδροῖ· ἐξάγεται μὲν γὰρ ὑπὸ τοῦ ἡλίου καὶ βιάζεται· σώζεται δὲ ὑπὸ τῆς σκέπης, ὥστε μὴ ἀφανίζεσθαι ὑπὸ τοῦ ἡλίου· ὁκόταν δὲ ἐς σκιὴν ἀφίκηται, ἅπαν τὸ σῶμα ὁμοίως διιεῖ· οὐ γὰρ ἔτι ὁ ἥλιος ἐπιλάμπει. Διὰ ταῦτα δὲ καὶ σήπεται τῶν ὑδάτων τάχιστα ταῦτα καὶ ὀδμὴν ἴσχει πονηρὴν τὸ ὄμβριον, ὅτι ἀπὸ πλείστων ξυνῆκται καὶ ξυμμέμικται, ὥστε σήπεσθαι τάχιστα. Ἔτι δὲ πρὸς τουτέοισιν, ἐπειδὰν ἁρπασθῇ καὶ μετεωρισθῇ περιφερόμενον καὶ καταμεμιγμένον ἐς τὸν ἠέρα, τὸ μὲν θολερὸν αὐτέου καὶ νυκτοειδὲς ἐκκρίνεται καὶ ἐξίσταται καὶ γίγνεται ἠὴρ καὶ ὀμίχλη τὸ δὲ λεπτότατον καὶ κουφότατον αὐτέου λείπεται, καὶ γλυκαίνεται ὑπὸ τοῦ ἡλίου καιόμενόν τε καὶ ἑψόμενον· γίγνεται δὲ καὶ τἄλλα πάντα τὰ ἑψόμενα αἰεὶ γλυκέα. Ἕως μὲν οὖν διεσκεδασμένον ᾖ καὶ μή πω ξυνεστήκῃ, φέρεται μετέωρον. Ὁκόταν δέ κου ἀθροισθῇ καὶ ξυστραφῇ ἐς τὸ αὐτὸ ὑπὸ ἀνέμων ἀλλήλοισιν ἐναντιωθέντων ἐξαίφνης, τότε καταῤῥήγνυται ᾗ ἂν τύχῃ πλεῖστον ξυστραφέν. Τότε γὰρ ἐοικὸς τοῦτο μᾶλλον γίγνεσθαι, ὁκόταν τὰ νέφεα, μὴ ὑπὸ ἀνέμου στάσιν ἔχοντος ὡρμημένα ἐόντα καὶ χωρέοντα, ἐξαίφνης ἀντικόψῃ πνεῦμα ἐναντίον καὶ ἕτερα νέφεα. Ἐνταῦθα μὲν πρῶτον αὐτέου ξυστρέφεται· τὰ δὲ ὄπισθεν ἐπιφέρεταί τε καὶ οὕτω παχύνεται, καὶ μελαίνεται, καὶ ξυστρέφεται ἐς τὸ αὐτὸ, καὶ ὑπὸ βάρεος καταῤῥήγνυται, καὶ ὄμβροι γίγνονται. Ταῦτα μέν ἐστιν ἄριστα κατὰ τὸ εἰκός· δέεται δὲ ἀφέψεσθαι, καὶ ἀποσήπεσθαι· εἰ δὲ μὴ, ὀδμὴν ἴσχει πονηρὴν, καὶ βράγχος καὶ βαρυφωνίη τοῖσι πίνουσι προσίσταται. Τὰ δὲ ἀπὸ χιόνος καὶ κρυστάλλων πονηρὰ πάντα· ὁκόταν γὰρ ἅπαξ παγῇ, οὐκ ἔτι ἐς τὴν ἀρχαίην φύσιν καθίσταται, ἀλλὰ τὸ μὲν αὐτέου λαμπρὸν καὶ κοῦφον καὶ γλυκὺ ἐκκρίνεται καὶ ἀφανίζεται, τὸ δὲ θολωδέστατον καὶ σταθμωδέστατον λείπεται. Γνοίης δ᾿ ἂν ὧδε· εἰ γὰρ βούλει, ὅταν ᾖ χειμὼν, ἐς ἀγγεῖον μέτρῳ ἐγχέας ὕδωρ, θεῖναι ἐς τὴν αἰθρίην, ἵνα πήξεται μάλιστα, ἔπειτα τῇ ὑστεραίῃ ἐσενεγκὼν ἐς ἀλέην, ὅκου χαλάσει μάλιστα ὁ παγετὸς, ὁκόταν δὲ λυθῇ, ἀναμετρέειν τὸ ὕδωρ, εὑρήσεις ἔλασσον συχνῷ. Τοῦτο τεκμήριον, ὅτι ὑπὸ τῆς πήξιος ἀφανίζεται καὶ ἀναξηραίνεται τὸ κουφότατον καὶ λεπτότατον, οὐ τὸ βαρύτατον καὶ παχύτατον· οὐ γὰρ ἂν δύναιτο. Ταύτῃ οὖν νομίζω πονηρότατα ταῦτα τὰ ὕδατα εἶναι τὰ ἀπὸ χιόνος καὶ, κρυστάλλου, καὶ τὰ τουτέοισιν ἑπόμενα, πρὸς ἅπαντα χρήματα. Περὶ μὲν οὖν ὀμβρίων ὑδάτων καὶ τῶν ἀπὸ χιόνος καὶ κρυστάλλων οὕτως ἔχει.

القول الثالث من الجزء الثانى يذكر فيه الماء المطرى

ان مياه الامطار خفيفة عذبة نيرة جدا: ان الشمس تختطف أولا من الماء رقيقه وخفيفه والدليل على ذلك الماء المالح فانه يبقى على حاله لثقله وملوحته وغلظه فأما الرقيق الخفيف فان الشمس تختطفه لرقته

ان الشمس تصعد هذا الماء. ليس من الانهار وحدها لكن من البحور أيضا وكل المواضع الرطبة والرطوبة توجد فى الاشياء كلها

ان الشمس تنشف من الناس أخف وألطف ما فيهم من الرطوبة وعلامة ذلك اذا كان الانسان ماشيا أو جالسا فى الشمس وعليه لباسه وثيابه...

ان الانس اذا كان فى الظل كان عرق بدنه عرقا مستويا لبعد الشمس عنه ولذلك صارت مياه تعفن فتريح رائحة ردئة لانها اجتمعت من مياه شتى فصارت أسرع عفنا وتغيرا من غيرها

ان هذه المياه اذا اختطفت وعلقت فى الجو فانها تبرد وتختلط بالهواء فأما المياه الكدرة منها الشبيهة فى سوادها بالليل فانها تفترق وتعتزل ناحية فيحدث منها هواء غليظ وضبابة وأما خفيفها فيبقى ويعذب من قبل طبخ الشمس وكذلك سائر الاشياء اذا ما طبخت صارت حلوة عذبة

ان الرطوبة التى تنشفها الشمس مفترقة لا تزال معلقة فى الهواء فاذا اجتمعت كلها فالتفت بالرياح المتضادة الملاقية بعضها بعضا انصبت الرطوبة ولا سيما ان كانت المنافس كما ينبغى وأكثر ما يكون هذا اذا استحكم اجتماع السحاب بالرياح واستقبلته ريح أخرى فمزقته واذا تراكمت سحابة أخرى على السحابة الاولى وضغطتها انحدرت حينئذ الرطوبة وذلك. أن السحابة عند ذلك تغلظ وتسود وتستحصف فتنحدر الرطوبة من ثقلها وتمزقها الرياح فتكون الامطار المتتابعة لذلك

ان هذه المياه أفضل المياه كلها لانها ينبغى أن لا تكون لها رائحة ردئة فانه ان حدث لها ذلك عرض لمن شرب منها البحة والسعال وثقل الصوت وان هذه المياه اذا طبخت لم يغير عنها الطبخ شيئا

القول الرابع من الجزء الثانى يذكر فيه المياه الكائنة من الثلوج

أما المياه التى تكون من الثلوج (و) من الجليد فكلها ردئة لانها اذا أجمدت مرة لم ترجع الى طبيعتها الاولى لان ما كان من الماء خفيفا عذبا صافيا نقيا أفلت من الجمود وطار وما كان من المياه كدرا بقى على حاله وتعرف ذلك بالوجوه التى أقول، انك اذا أردت ذلك فصببت فى أيام الشتاء ماء فى اناء بكيل معلوم فوضعته تحت السماء حتى يجمد فان رفعته عن موضعه ووضعته فى الشمس أو فى موضع دفئ حتى ينحل فيه الجليد فاذا انحل وكلت الماء وجدته قد نقص نقصانا كثيرا بينا فهذه علامة دالة على أن لطيف الماء ينفش ولا يقع عليه الجمود والغليظ لا ينفش ولا يتروح ولا يقدر على البراح من غلظه وموضعه

ان هذه المياه التى تكون من الثلوج والجليد وكل ما تبع ذلك هى أردأ المياه كلها