De Anatomicis Administrationibus I-IX,5 (On Anatomical Procedures)
Ἐκδέχεται δ’ αὐτοῦ τὴν κατάπτωσιν ἀτρέμα περιφερῆ σώματα, περιγραφὰς μὲν ἰδίας πως ἔχοντα, μόρια δὲ ὄντα τοῦ παντὸς ἐγκεφάλου, καὶ τὴν αὐτὴν οὐσίαν ἔχοντα αὐτῷ. καὶ καλοῦσιν ἀπὸ τοῦ σχήματος αὐτὰ τινὲς μὲν γλουτὰ, τινὲς δὲ διδύμια, ὅτι καὶ τοὺς ὄρχεις ὀνομάζουσι διδύμους, ὡς σεμνότερον ὂν οὕτως καλεῖν. ὁ δὲ εἰρημένος πόρος, ὃς ἐκ τῆς μέσης κοιλίας εἰς τὴν ὀπίσω διήκει, μεταξὺ τῶν γλουτῶν τούτων ἐστὶ σκεπόμενος ἰδίῳ χιτῶνι, τοιαύτην ἔχοντι οὐσίαν, οἵα περ ἡ συνάπτουσα πάντα τὰ κατὰ τὸν ἐγκέφαλον ἀγγεῖα μήνιγξ. διὸ προσέχων τὸν νοῦν ἐπιχείρει γυμνοῦν τῶν ἐπικειμένων αὐτὸν, εἰδὼς διασπασθησόμενον, εἰ ἀμελήσεις. ἐπίκειται αὐτῷ τι μόριον ἐγκεφάλου, περιγραφὴν ἔχον ἐν σχήματι παραπλησίως τῷ κατὰ τὰ ξύλα γεννωμένῳ σκώληκι. ἐντεῦθεν καὶ τοὔνομα, καλεσάντων τῶν ἀνατομικῶν ἐπίφυσιν σκωληκοειδῆ τοῦτο τὸ σκέπον ἅπαντα τὸν πόρον σῶμα. καὶ διττόν γε τὸ πέρας αὐτοῦ θεάσῃ, τὸ μὲν ἕτερον ἐν τοῖς πρόσω μέρεσιν ἐφεξῆς, ὡς εἴρηται, τῷ κωναρίῳ ἐκτεταμένον, ἕτερον δὲ ὀπίσω, μηδέπω φαινόμενον· ἐπίκειται γὰρ αὐτῷ τὸ ὑψηλὸν μέρος ἅπαν τῆς κατὰ τὸν ὀπίσθιον ἐγκέφαλον οὐσίας, ἧς τοῦ πέρατος λαβόμενος, ὃ τέτακται πλησίον τῆς ἀρχῆς τοῦ νωτιαίου μυελοῦ, πειρῶ πρὸς τὸ πρόσω φέρειν, ὥσπερ ἀνακυλινδῶν, ἄχρις ἂν ἴδῃς ἕτερον σῶμα τοιοῦτον, οἷον σκώληξ ἐστί. καὶ τοίνυν, ὅταν εὕρῃς τοῦτο, περιαίρει κατὰ βραχὺ τὰ πλείω τῶν ἐπικειμένων σωμάτων, ὥστε μόνα λείπεσθαι τὰ κατὰ του πόρου, διττὸν ἔχοντα πέρας ἑκατέρωθεν, τοῖς εἰρημένοις σκώληξι τὸ σχῆμα παραπλήσιον. ὄψει δὲ ἐν τῷδε καὶ τὰ συνδοῦντα σώματα λεπτὰ τὴν προσθίαν ἐπίφυσιν σκωληκοειδῆ πρὸς τὰ παρακείμενα τοῖς γλουτοῖς ἑκατέρωθεν ἐγκεφάλου μόρια· τένοντας δὲ αὐτὰ καλοῦσιν ἔνιοι τῶν ἀνατομικῶν. ἐν τούτῳ δὲ καθεστώσης ἤδη σοι τῆς ἀνατομῆς, ἑκάτερον πέρας τῶν σκωληκοειδῶν ἀποφύσεων μεταχειριζόμενος ἐν μέρει, ποτὲ μὲν εἰς τὸ πρόσω τὸ σύμπαν σῶμα κίνει, ποτὲ δ’ εἰς τοὐπίσω· λέγω δὲ πᾶν, ὃ μικρὸν ἔμπροσθεν ἔφην ἐπικεῖσθαι τῷ πόρῳ, πέρας ἔχον ἑκατέρωσε σκωληκοειδές. εἶτα πρόσεχε τὸν νοῦν, ὅπως ἀνακλωμένου μὲν αὐτοῦ πρόσω γυμνοῦσθαι συμβαίνει τὴν ὀπίσω κοιλίαν τὴν τετάρτην, ἔμπαλιν δὲ κινουμένου κατακαλύπτεσθαι μὲν αὐτῆς τὸ πλεῖστον μέρος, ἐκεῖνο δὲ φαίνεσθαι μόνον, ὅπερ Ἡρόφιλος εἴκαζεν ἀναγλυφῇ καλάμου, ᾧ διαγράφομεν. ὄντως γάρ ἐστι τοιοῦτον ἐν μὲν τῷ μέσῳ, κοιλότητά τινα κεκτημένον οἷον τομήν· ἑκατέρωθεν δ’ αὐτῆς τοσοῦτον εἰς ὕψος ἀνατεινόμενον ἑκάτερον τῶν πλαγίων μερῶν, ὅσον ἐν τοῖς καλάμοις ἀπὸ τῆς μέσης ὑψοῦται γραμμῆς. καὶ μάλιστά γε κατὰ τὴν Ἀλεξάνδρειαν οὕτω γλύφουσι τοὺς καλάμους, οἷς γράφομεν, ἔνθα διατρίβοντα τὸν Ἡρόφιλον, ἡνίκ’ ἀνέτεμνεν, εἰκὸς δήπου, τῇ τῆς εἰκόνος ὁμοιότητι προσαχθέντα, τοὔνομα θέσθαι.
ووقوعها يكون على اجرام هناك الى الاستدارة ما هى كانها منحازة فى حيز لها خاص وهى اجزاء من جملة الدماغ وجوهرها جوهر الدماغ بعينه وبعض الناس يسميها من شكلها أفخاذ وبعضهم يسميها البيض من مقاربتها فى الشبه للأنثيين فان الأنثيين ايضا قد يسميان بيضتين وأراد الناس الاكفاء عن الاسم ذلك الوخش والمجرى الذى قلت انه فيما بين البطن الوسط والبطن الخلف يمر فيما بين هذين الفخذين مغطى بطبقة له خاصة جوهرها كجوهر غشاء الدماغ الذى يربط جميع ما فى الدماغ من العروق والشريانات ولذلك قد ينبغى ان تيقظ نفسك وتضع ذهنك عند التماسك كشف هذه الطبقة مما عليها بعد ان تعلم انك إن توانيت فى امرها تفسخت وفوق هذه الطبقة جزء من الدماغ تخطيطه وانحيازه شبيه بشكل دودة من الدود الذى يتولد فى الخشب وبهذا السبب سموا اصحاب التشريح هذا الجرم الذى يغطى المجرى كله شعبةً شبيهةً بالدودة وانت ترى لهذه الشعبة طرفين أحدهما من قدام موضوع بعد الصنوبرة على ما وصفت وطرف آخر من خلف ليس يقع عليه البصر بعد لان على هذا الطرف جميع الجزء الاعلى من جوهر الدماغ الذى فى موخر الراس وهذا الجزء اذا انت اخذت طرفه الموضوع بالقرب من مبداء النخاع فقدمه الى قدام كانك تدحرجه حتى تنظر هناك الى جرم آخر على ما وصفت لك شبيه الدودة واذا انت وجدت هذا ووقفت عليه فارفع واقلع جل ما فوقه من الاجرام اولا فاولا حتى لا يبقى الا الاجزاء التى على المجرى وهى التى لها طرفان من الجانبين شبيهان فى شكلهما بالدود الذى ذكرته وترى ايضا فى ذلك الوقت الاجرام الدقاق التى تربط الشعبة الشبيهة بالدودة من قدام مع اجزاء الدماغ المضامة للفخذين من الجانبين وبعض اصحاب التشريح يسمى هذه الرباطات أوتارا فاذا بلغ التشريح هذا الحد فخذ أحد طرفى الشعبة الشبيهة بالدودة مرة هذا ومرة ذلك وحرك جملة ذلك الجرم مرة الى قدام ومرة الى خلف اعنى بجملة الجرم الشعبة التى قلت قبل انها موضوعة على المجرى وأن لها من كل واحد من الجانبين طرف شبيه بالدودة واذا حركته فتفطن اليه وانظر كيف اذا هو ذهب الى قدام عرض من ذلك أن ينكشف البطن الذى من الخلف وهو البطن الرابع اذا هو ذهب الى الناحية المخالفة لهذه يغطى واستتر به جل البطن ولم يبق منه شى يقع عليه البصر الا الجزء وحده الذى شبهه ايروفيلس بالموضع المبرى من القلم الذى يكتب به ولعمرى انه حقا ليشبهه به وذلك ان فى وسطه تقوير شبيه بالقطع وعن جنبتيه لا يزال كل واحد من جانبيه يرتفع الى فوق حتى يصير من الارتفاع الى مقدار ارتفاع جانبى الطرف المبرى من القصبة عن الخط الذاهب فى وسطه واكثر ما ترى الاقلام التى يكتب بها بهذه البراة بإسكندرية حيث كان ايروفيلس يأوى فى الوقت الذى كان يعالج فيه التشريح وعسى ان يكون انما دعاه الى تسمية هذا الجزء بهذا الاسم ما راه من مشابهته ومشاكلته لمثال مرآة تلك الاقلام